Kutadgu Bilig'den Seçme Beyitler

Öncelikle Kutadgu Bilig eserini okumayanlara  kesinlikle okumalarını öneriyorum. Eser beyitlerden oluştuğu için okunması çok kolay. Kitap okuyasınız gelmediği zamanlar için de birebir. Kitabın ismi  "Mutluluk Veren Bilgi" ye karşılık geliyor. Eseri okurken çoğu yerde bir kişisel gelişim kitabı okuyor gibi hissettiğimi de belirtmeden geçemeyeceğim. İslamiyet'e geçişin ilk örneği sayılan Kutadgu Bilig eserinden beğendiğim bazı beyitleri aşağıya bırakıyorum.

BEYİTLER (Günümüz Türkçesi)

Nice derlense dünya malı tükenip gider

Yazılsa kalır söz, dünyayı gezer (114)

Yukarıdaki satırda dünya malı ile söz arasında yapılmış bir karşılaştırma görüyoruz. Yusuf Has Hacib burada yazılı sözün ebediliğini karşılaştırma yaparak güçlendirmiştir.

Bilgiyi büyük bil, anlayışı ulu

Bu ikisi yüceltir seçkin kulu (152)

Kutadgu Bilig eserinde bilgi ve anlayış  yüce tutulan iki büyük meziyettir ve bu iki meziyetin sağlanmasıyla insanın yüceliğe ulaşacağına vurgu yapılmıştır. Bilgi ve anlayış bugün de hayat felsefesi yapılacak iki önemli meziyet değil midir?

Dil aslan gibidir, eşikte yatar

Dikkat etmezsen eğer başını yer (164)

Yukarıdaki beyitte de dil aslan gibi çok tehlikeli bir hayvana benzetilerek dilin doğru kullanılmadığı, yersiz kullanıldığı zaman insanın  başına tehlike açabileceği hatta ölümüne sebep olabileceği vurgulanır.

Esenlik diliyorsa senin bu özün 

Dilin çıkarmasın yararsız sözü (169)

 

Her şeyin yararsızı kötü olduğu gibi dilin de yararsızı kötüdür. Yukarıdaki beyitte, ruh ve beden sağlığı yönünden sağlıklı olmak isteyen insanın yararsız, boş söz söylememesi gerektiği dile getirilmiştir. 

İki nesne ile insan yaşlanmaz

Biri iyi tavır, biri iyi söz (181)

Yaşlanmak istemeyen güzel davransın güzel söylesin :)

Söz deve burnu gibi kancalıdır

Nereye çekilirse oraya gider (206)

Edebi eserlerin farklı yorumlanmasının sebeplerinden biri de budur. 

Bilgili bilgisini ortaya çıkarmazsa

Aydınlatmaz bilgisi yıllarca dursa (214)

Yukarıdaki beyitte bilginin de diğer tüm şeyler gibi açığa çıkınca görevini yerine getireceği vurgulanmıştır. 

Miski gizlesen kokusundan belli olur

Bilgiyi gizlesen dilin ayarından belli olur (312)

Gizlemeye çalışılan her şeyin kendini belli eden bir özelliği olduğuna değinilmiştir.

Bilgi beyliktir yoksul bırakmaz  

Hırsızın eli onu alamaz (313)

İlk seçtiğim beyitte malın tükenip gittiğinden ama sözün dünyayı dolaştığından bahsediyordu. Burada da hırsızın elinin bilgiyi alamadığından bahsediyor.  

Ne yaptım ki elli yaşım ben sana

Neden geldin şimdi bu öçle bana (369)

Bu beyit   Cahit Sıtkı Tarancı'nın "Neden böyle düşman görünürsünüz /Yıllar yılı dost bildiğim aynalar?" dizilerini anımsatmıyor mu ?  Bence anımsatıyor hatta ilk okuduğumda aklıma ilk gelen isim Cahit Sıtkı oldu. 

Bedenim ok gibiydi, gönlüm yay

Gönlümü ok gibi yapmalıyım, bedenim oldu yay (371)

Yine Cahit Sıtkı'nın dizelerinden devam edelim: "Zamanla nasıl değişiyor insan! / Hangi resmime baksam ben değilim." 

Sevilen kişinin ayıbı erdem olur

Sevilmeyenin erdemi kusurdur (534)

Yukarıdaki beyitte sosyolojik ve psikolojik açıdan güzel bir tespit görüyoruz. Sözü çok uzatmamak adına aşağıya birkaç beyit daha bırakıyorum ve  yorumlarımı bu satırda sonlandırıyorum. 

Bütün eski şeyler yıpranmış olur

Eskinin yükü sıkıntı olur (687)

 Kişi az değil kişilik azdır

Doğru kişileri akıl övmüştür (869) 

Yaradılıştan gelen davranış

Ölüm bozmadıkça bozulmazmış (882)

Gönlü, dili doğru olmalı, davranışı düzgün

Ki ona ateşin alevi ve dumanı değmesin (2792)

Bilgiyi işine uygula, dilin olsun doğru

Bir de öğrenedur boş geçirme gününü (3169)

 

Gönülde neyse, arzu dilek

Ağız açılınca söylenen odur (3481)

Kendi çıkarını düşünen insan mı olur

İnsan olan ilin çıkarını düşünür (3931)

Helalin adı kaldı, onu gören yok 

Haram kapışıldı, ona doyan yok (6458)

Yalın gelmiştim, yalın gireceğim yere 

Neden kendimi dünyaya bunca ısıttım (6553)

Çok söyledin sözü, tadı kaçmasın

Çok sözden insan bıkar, usanır (6628)

Çok halkları aldattı bu dönek dünya 

İnsanlar doğru yoldan çıktı, gör iyice (6631)